Şu 8-nji mart aýynyň golaý gelmegi bilen, näme sebäpden şu sekizinji marty beleýänligimiz hiç kim bilenok, ýögsam 1-nji martda-da belleselerem bolýara, ýagny birinji mart aýy ýazyň birinji güni dp hasap edilyär. ýa-da 22-nji mart ýazyň deň agram düşýän wagtyna, ýa bolmoso islendik ýazyň ýekşenbe güni belleseňem bolýar. Ýöne beý diýmek bilen, aýallar mynasybetli güni bolon günini bellemäliň diýdigim däl. Ýöne Sekizinji Mart aýynda bellenýaliginden düşünjek boldym. Bir zady bellemeli zat, bellenýän güniň manysyny düşünmän bellemeklik o bir, bir hilek däl mi ? Haýsam bolso şu baýramçylygy gurnan adamlar, bir gizlin syry saklaýana çalymdaş ! Ýöne halkara aýallar güni dp yglan edilsede, dünýäniň hemme künjegindäki aýallar, bu baýramçylygy bellemeýäler. Aslynda görüp otyrsaň, bu baýramçylygy ýewropanyň 19-20 asyryň ýewreýleri oýlap tapypdyr, şeýle aýalyň ady Esfir bolup, ol bir zalym padşanyň, öz halkyndan halas etmek başardypdyr, we ýewreý halky bu baýramçylyga Purim dp atlandyrýar ekeni. Ýewreýler-de aý kalendary ulanýandyklary üçin Purim diýen baýramçylyk, süýşýär ekeni, şonuň üçinde, şol baýramçylyk 8-nji marta düşen güni bolany üçin, şol Esfiriň ady mynasybetli 8-nji mart halkara baýramçylygyny dp belleýäler. Şol aýallar güni dp bellensede göý Esfir atly aýlyň güni yglan edilsin, we goý hemme dünýä bü güni mahabatlandyrylsyn dp düzülen, ýagny şu data ýewreýleriň wawilonyň gulçylygyndan halas edilen güňi. Wawilonda, ýagny pars padşalygynda(480 ýyl) ýewreýler diýseň gowy ýaşaýar eken, bu ýagdaý syn eden pars Aman diýen general, öz Kseroks padşasyna, gözýetimini düsündürýär. Padşa ýewreýleri ýok etmek kül-küline düşýär, muny onyň, padşanyň aýaly Esfir derrew aňýar, Padşa aýalynyň haýsy millete degişlidigini bilenok eken. Garaz Esfir eýdip-beýdip öz padşasynyň ynamyny özüne çekip, eger-de padşa meni soýän bolsaň, meniň ýigrenýän duşmanlarymy ýok et dp arz edýär, Padşa bu pikir makul bilip, Esfiriň özüne we onuň (ýagny Esfiriň) dwaýurdny dogany Mordoheýe perman düzdürtýär. Ol permanda ýewreýelere kim degse öldürmäne haky bar diýen perman düzülýär we şol permanda padşanyň tagmasy goýulýar, netijede gaty ummasyz we köp duşmany ýok edilýär, ol Aman diýilýän generalyň 10 çagasy bilen özünem we aýalynam asýalar, 75 000 parsy, ýurdyň elitasyny bolsa öldürülýär, 1000 geçýän çagalar öldürilýär, Şeýdibem Parslaň imperýasy ýykylýar. Şol gün ýewreýleriň 13 Adara atly aýyna düşýär (ýagny fewralyň söňky ýazyňam başky aýy) Mende sorag bada ?, şonşa müň ýyllyklar geçibem, şonşa adam öldürlenseňom, şol öldürlen çagalaň we adamlaň şanyna bellemeklik aýyp dälmi diýen sorag ýüze çykýar. Şol günde (ýagny Purim baýramçylygynda) ýewreýleň keramatly dp hasaplanýan kitabynda, tä „Aman lägnat olsyn“, „Mordeheýe şöhrat „ diýen sözüni tapawutlandyryp bilýänçäňiz içiň „ diýen setirlerine duş gelseň bolýar. Baýramçylykda Amanyň gulagy atly piražok berýäler(Евpейская Энциклопедия. т. 13. стб. 126) ol üç burç sloýonny içi etli somsa bolýar. Bu baýramçylyk beýik dp hasaplanýar, Purim diýmek-duşmanyň ýençmek diýmek Purimiň döremekdäki ýagdaýy-duşmanyň bilen nähili iş bitirmelidigini ýatlatýar. Bu örän „gyzykly şadyýan baýramçylygyň „ elhençligi, ýewreýler öz duşmanyny nähili derejede, iş salyşma modelini ýatladyp durýar. Garaz hiç hili normo ýok, ruhy düşünje ýök, ahlaklyk ýok Ýewreýler 8 marty baýramçylygyny, aýallar `güni , täze gün kalendary 23 fewrala düşýär eken. Ňäme üçin erkekleň güni 23 fewral aýallar `güni 8-nji mart bolon günden däş däldigini syry şulardan ybarat bolup durýar. Ýewropyllylar ýewreýleri baýramçylykalryny sekizinji mart baýramyny baýramçylyk dp bellänlerinde, orsýetiň ýewreýleri 23-fewrala düşýär eken, soň ony gizlinlikde ýapmak bilen, „ Gyzyl goşunuň ýeňişi“ dp at berýäler, hakyna seretseň hiç hili ýeňişem ýok, gyzyl goşunyň döredilen günem däl. Ozallar Orsýetde revolýusýa(söwet) döwründe, halkara aýallar güni 23 fewralda belläpdirler. Orsýetiň agdarylşygy, şol 23 fewrala gabatlap edilipdir we Purim ýagny Parslaň padşasynyň agdarşylygyna gabatlap gelýändir. Awtory Kuraýew Andreý Можно ли не праздновать 8 Марта ? (8-Mart bellemesegem bolýara ?)